Patrizi, Francesco

Nova de universis philosophia

monstrationum a-
matores, ut lineas
ad catherum in
murorum constru-
ctione ductas, ad
centrum omnes
tendere conten-
dunt. Et muros
inter se aliquam
habere inclina-
tionem, quamvis
non sensibilem autumant. At nos non id quae-
rimus, aut hic, aut in superioribus, an sensibi-
lis vel non haec inclinatio sit. Vel an aquae tu-
mor, aut montes, aut valles, sint sensui nostro con-
praehensibiles, quasi sensus noster corrigere
naturam, aut queat, aut nequeat. Sed an re-
veta ita se res habeat, et vera sit. Non esse au-
tem hasce ipsorum demonstrationes veras
Euclidis Geometrarum patris, demonstratio
demonstrat. Quae est libro XI Prop. VI ubi ait:
“Si binae rectae lineae, in eodem plano ad
angulos rectos fuerint, parallelae erunt
ipsae rectae lineae”.
Quod de binis hic ait, de omnibus intelli-
gi debere Geomtrarum nemo dubitaverit.
Sicuti dulcitaverit nemo, parallelas nunquam
concurrere. Non igitur ad centrum tendent.
Non igitur ab uno plano partium tendentia
et inclinatio, parallelarum rotunditatem eius
plani poterunt efficere, si Euclidis demon-
stratio vera est, etiam quae inde deduximus,
vera sunt. Et illae alias Clavianae demonstra-
tiones falsae erunt. Vel si hae verae sunt, quis
amplius Euclidi, aut mathematicorum fidat
assertis. Itaque tota haec prior Clavii dispu-
tatio, an ex terra et aqua unus fiat globus, in se
vana, contra eos, in quos est instituta, est fru-
stranea. Quam vero ipse, ad id probandum
instituit, tota ex eadern principii pendet falsi-
tate. Ait namque.
In quacumque orbis parte, per eandem om-
nino aeris lineam, terra et aqua non impedi-
tae, sed libere demissae descendunt. Ut hoc sit,
aut non sit verum, ad rem propositam non fa-
cit. Non enim hoc ait agimus, an praeter
ipsarum naturam loco sint positae, et ea-
dem linea descendant. Sed an naturali
loco sitae tumeant in medio, et sint sphae-
ricae totae, potius quam planae. Esto uni-
versi centrum tantum unum. Ad eum om-
nes aquae, terraeque partes tendant, sed
non omnes ad perpendiculum. Sed suo
quaeque e loco. Nec sunt istius vergen-
tiae lineae omnes aequales, prout aequales
non sunt, quae in Africa a montibus Lu-
nae, aut a monte Amara, qui omnium
altissimi feruntur, et ab imis eorum con-
vallibus ad centrum usque ducuntur.
Quod si vera Plinii relatio est, montes esse
quosdam, qui L millia se se attollunt, si ve-
rum sit Tenariffem LXX millia excedere, si
Andes, si Caucasus, si alii innumeri, rotundi-
tati totius terrae magnam auferunt partem, si
tot planities, si tot maris fundi conca-
vitate, idem faciunt, qua ratione alta,
rotunditate, aut terrae, aut Maris, aut
utriusque simul afferere andebunt? Nisi con-
cava velint esse convexa, et plana esse
rotunda? Sed quam postea explicat ra-
tionem, Solem, stellasque aliis citius,
aliis tardius oriri, et singulis XV gra-
dibus, hoeae unius spacio variari in ter-
ra, et idem in Oceano fieri. Hoc au-
tem fieri non posse nisi maris superficies
continuaretur. Ad rem nihil facit. Quiis
enim negat, terrarum et maris superfi-
ciem continuari? Continuitatis autem,
rotunditatem minime facit. Quo vero.
Ad poli altitudinem, quod subnectitur,
navigantibus e Lusitania ad Canarias, al-
titudinem poli, singulos gradus deprimi.

Si concedatur esse
verum, non tamen
probatur, aquae ro-
tunditas. Idem e-
nim etiam in pla-
no accidit. Figu-
ra haec, id osten-
dit. Quis enim
non videt, Po-
lum A. maxime
elevari iis qui sunt
in B. Ad perpendiculum enim et ad angulos rectos
eis superstare? Quanto vero a B, discedunt magis
C D et reliqui, tanto acutiores fieri angulos vi-
sus. Ideoque polum eis videri depressiorem. Praeser-
tim quia visus, non ultra 40 millia, ut probant
optici, rectus procedit. Idque eo magis evenit,
quia plures, atque plures e mari vapores elevan-
tur, qui tandem e conspectu prorsus auferunt, iis
qui sub aequatorem navigando pervenerunt,
ultra quem, paulo progressis polus noster oc-
culitur, sicuti antarcticus non cernitur, his qui
ad aequatorem non perveniunt. At si vera sit
Oceani rotunditas, sub aequatore culmen eius
esse videri potest. Is enim visum poli alterius
adimit, alterius aperit. At qui sanus oculus
concedat, ex altissimo loco, quae elevata sunt
cerni peius? Aut omnino eorum perire vi-
sionem? Figura id etiam ostendit, sunto A. B.
uterque potus. C. erto oceani culmen. D
E loca utrimque decliviora. Qui in C.
sunt, proculdubio utrumque polum cernent.
Qui vero in D E alterum tantum. Sed in tan-
ta Oceani latitudine, praeceps et utrinque,

pagina successiva »

p. VII, 133r