Pontano, Giovanni Gioviano

Actius

Quid? quod ubi connexionibus utitur, stat, ut: «

Aeoliam venit» et:
«

circum claustra fremunt».
Ille vero praetervolat suae tantum excursioni deditus, nullo hiatu
vel ad efferendam vocem, vel ad sistendum tenorem usus. At Virgi-
lius ad stabiliendum etiam numerum quaternos ad spondeos bis
divertitur, in altero versu explosionem adhibens: «

Illum expiran-
tem transfixo pectore flammas», in altero hiatu nullo usus: «

Luctan-
tis ventos, tempestatesque sonoras». Quid cum summisit: «

Illi indi-
gnantes magno cum murmure», et: «

Ni faciat Maria ac terra»? Quan-
tum utroque hiatu addidit numerorum gravitati!
Quid? quod disyllabarum dictionum memor illarumque numero-
sitatis quater illos arcessivit in auxilium: nunc senos, ut: «

Vela dabant
laeti et spumas salis aere ruebant»; nunc quinos: «

Circum claustra
fremunt, celsa sedet Aeolus»; alibi quaternos, ut: «

Quippe vetor fatis?
Pallasne»; alibi ternos, ut: «

secum Dea corde».
In delectu autem verborum ac selectione Virgilius iudicari po-
test et studiosus et prudens, at ille rancidum nescio quid videtur
sapere; verum de delectu ac structura dicere ocii est maioris ope-
raeque magis elucubratae.
Varietas igitur affert suum numeris ornaturum ac decorem eaque
paratur multis ac diversis modis, de quibus in universum praecipi
hoc a me potest, ne scilicet iisdem in numeris sit diutius consisten-
dum, quo satietas prohibeatur, neve aures longa de continuatione
fatigentur, quo vitio non pauci laborant. Particulatim autem attin-
gam complura, nam omnia, infinitum pene id esset, nec necessarium
iudico, quando via ipsa e paucis commonstratis satis patefiet, vobis
praesertim quibus studia haec sunt familiarissima.

Unisyllabae voces et inchoandis et finiendis versibus varietatem
afferunt numerorum, valideque illos sistunt si a spondeis foveantur,
auspicando praesertim versu; stabiliunt enim sonorem, qui emus est
in unius syllabae voce, quod Virgilius frequentissime servavit in
principiis enarrationum praecipue, ut: «

Urbs antiqua fuit»; «

Est in
conspectu longo locus»; «

Rex arva Latinus»; «

Est specus ingens»;
«

Est curvo anfractu vallis»; «

Ut belli signum»; «

Sic fatur lacri-
mans»; «

At regina gravi». Non quod non et dactylus recte et com-
mode iusta collocetur, ut: «

Tu quoque littoribus nostris», et: «

Mos

pagina successiva »

p. 165