Valla, Lorenzo

Antidotum in Facium

Quid usitatius in arithmetica, musica, geometria quam 'sesqui-
altera' (quod 'hemiolon' greci vocant), 'sesquitertia', 'sesqui-
quarta', 'sequiquinta' et ita deinceps? Nisi negas has artes ad
oratoriam pertinere, quarum quis sapor esset ne tenui quidem
gustu experiri voluisti potuisti ve: ita tenui semper litterarum
cibo ac brevi volatu ut cicade (nam illis assimilis es) fuisti con-
tentus. Transeo Quintilianum quemnunquam inspexisti;
nonne ita scribit in Oratore Cicero: '

Ut necesse sit partem pedis
aut equalem esse alteri parti, aut altero tanto, aut sesqui esse
maiorem'? Infinita possem ex optimis auctoribus exempla re-
petere, ut 'sesquiopus' apud Plautum, ut 'sesquipedalis' apud
Horatium ac mille alios et 'sesquipes', ut 'sesquiplaga' apud
Cornelium Tacitum: '

Et ille multum tremens, cum vix duobus
ictibus caput amputasset, sevitiam apud Neronem iactavit,
sesquiplaga interfectum a se dicendo', ut 'sesquicyathus' apud
Cornelium Celsum: '

Aceti sesquicyathum, olei minus', ut 'se-
squihora' apud Plinium filium: '

Egeram horis tribus et dimidia,
supererat sesquihora'; cur non dixit 'supererat hora et dimidia'?
nempe quia sic fuit elegantius. Et tu, cicada, ais inelegan-
tius! In quo magis licet agnoscas imperitiam tuam quod sic
poteras emendare, si fuisset emendandum: 'Adiecta ei Cata-
lonia finitima, dimidio ampliore, vel dimidio quam hec amplio-
re.' Dixi imperitiam, addo stultitiam, quod cum de viribus ego,
non de finibus agam, tu pro 'appendice' 'finitima' subdidisti:
ubi aliusquoque tuus error agnoscitur, quod non provincia
tota toti alteri provincie finitima est, sed extremi utriusque
provincie populi et invicem accole; neque enim Italia Gallie
finitima est et Gallia Italie, sed Italos extremos qui ad Galliam
vergunt illi finitimos et Gallos qui ad Italiam huic finitimos
dicas.
«

Itaque visus est minus solvisse questionem quam innodasse.

pagina successiva »

p. 135