Telesio, Bernardino

De rerum natura juxta propria principia [1586]

[Dedica]	p. 1
Liber primus	p. 5
Prooemium	p. 5
Cap. I. Solem a calore, terram a frigore constitutam esse; et quae agendi operandique facultates speciesque et dispositio soli inditae sunt, a calore, quae vero terrae, a frigore inditas esse omnes: et entia omnia a caelo, terram oppugnante invertenteque, constituta esse.	p. 7
Cap. II. Calorem sui natura mobilem, frigus contra immobile esse; et propterea molem illi, quam subit, tenuem levemque, huic contra densam gravemque, faciendi facultatem tributam esse; et albedinem omnem caloris speciem et veluti faciem esse.	p. 12
Cap. III. Reliquas itidem stellas caelumque universum a calore constitutum esse; et calorem frigusque agentia rerum omnium principia esse.	p. 14
Cap. IV. Calorem frigusque incorporeum esse, et utrumque, ut subsistat, corporea opus habere mole: et ex ea omnino entia omnia constare. Itaque rerum omnia principia tria esse: agentes naturas duas incorporeas, et, quae illas suscipit, corpoream unam; et omnis ipsam actionis omnisque expertem esse operationis et invisilem sui natura nigramque esse.	p. 17
Cap. V. Materiae molem neque minui neque augeri umquam; et cur non universa illa calorique frigorique simul, sed distincta illius portio horum utrique assignata est.	p. 22
Cap. VI. Calori frigorique sese assidue generandi multiplicandique et quaque versus effundendi, et molem universam occupandi, seseque mutuo oppugnandi et propriis e sedibus deturbandi et sese in iis constituendi, praeterea et alterius actiones et proprias percipiendi sentiendique passiones communem utrique tributam esse facultatem.	p. 24
Cap. VII. Calorem unius modo tenuitatis opificem; et albedinem omnem caloris et nigredinem, quae nostris in entibus spectatur, materiae speciem esse.	p. 29
Cap. VIII. Calorem motui tempore naturaque et dignitate praeire; et motum caloris operationem esse, nullumque novum calorem a motu rebus indi, sed praeinexsistentem excitari.	p. 33
Cap. IX. Non modum, quo, qualis est, constructus sit mundus, sed cur ita construendus fuerit et cur, quibus caelum movetur, motibus iis moveri oportuerit inquirendum esse.	p. 36
Cap. X. Cur mundus, quomodo constructus est, construendus fuerit, iique caelestibus orbibus dati sint motus, quibus moveri apparent.	p. 39
Cap. XI. Caelum terramque prima esse mundi corpora, et entia reliqua omnia e terra a sole immutata effecta esse.	p. 44
Cap. XII. Aquas etiam mareque ipsum a sole e terra educi, et solum caelum terramque solam prima entia, reliqua secunda esse omnia.	p. 46
Cap. XIII. Quomodo uno a solis calore tot adeoque diversa et bene omnia propemodum dissimilaria constituantur entia.	p. 48
Cap. XIV. Quomodo, qui diversis assidue agit viribus, calor, isque amplius, cujus actionem frigus intercipit, alia constituat entia, quam si idem perpetuo agat. Et calor idem, crassiori inditus rei, ampliores sumit vires. Et entia multa dispositione specieque donantur, quae nec sibi ipsis nec inexsistenti congruant naturae.	p. 53
Cap. XV. Cur entia multa consistentia, dispositione, specie donata sunt, quae nec sibi ipsis nec inexsistenti congruunt naturae. Cur longe plurima non unam eandemque universa sortita sunt dispositionem. Et quomodo, quae unam eam et quae diversam sortita sunt, dignosci queant.	p. 56
Cap. XVI. Canon quo, quae uno uniformique a calore et quae a frigore itidem et quae similari dissimilarive et molliore durioreve e terra constituta sunt, dignosci queant.	p. 60
Cap. XVII. Qui quantusve calor quae constituat entia, inquiri non debere; distincte enim caloris differentias percipi non posse. Materiae itidem dispositionis diverstatem distincte non percipi, at melius tamen, quam caloris vires, distingui determinarique posse.	p. 68
Cap. XVIII. Materiae dispositiones	p. 70
Cap. XIX. Materiae dispositiones earumque diversitatem non etiam juxta illius mollitiei et duritiei, sed tantum juxta expansionis constrictionisque diversitatem expendendas esse.	p. 71
Cap. XX. Insignes crassitiei ad tenuitatem progredientis immutationes lentorem, mollitiem, viscositatem, fluorem, vaporem esse.	p. 74
Cap. XXI. Lentorem mollitiemque et viscositatem puras sincerasque a calore quovis, uniformis modo is sit, at commodius a languidiore et e similari re fieri posse; impuras itidem a vehementiore et a languidiore, at contrario ordine, et e dissimilari omnino re fieri.	p. 77
Cap. XXII. Fluores tenuiores qui sunt, laxiore e materia et vehementiore a calore, crassiores contra densiore e materia et languidiore fieri a calore.	p. 80
Cap. XXIII. Quis calor, quibus e rebus, quam educat tenuitatem.	p. 81
Cap. XXIV. A quo calore	p. 85
Cap. XXV. Locum spatium esse a contentorum corporum mole diversum et inane dari posse.	p. 86
Cap. XXVI. Corporum omnium locum, continentis ea superficiem esse, Aristoteli placet.	p. 91
Cap. XXVII. Quae loco inesse Aristoteli posita sunt, non recte omnia posita, nec continentium corporum superficiem locum esse decretum est.	p. 93
Cap. XXVIII. Aristotelis Peripateticorumque rationes, quibus spatium a corporum mole diversum dari non posse astruunt, exponuntur et examinantur.	p. 95
Cap. XXIX. Quid sit tempus.	p. 102
Liber secundus	p. 106
Cap. I. Nihil inferre Peripateticorum rationem qua, quae communem materiam sortita sunt entia, vel a nullo passa contrario, corrumpi astruunt.	p. 106
Cap. II. Rationes, quibus Aristoteles caelum igneum non esse et Peripatetici nonnulli calorem frigusque substantias non esse astruunt, exponendas examinandasque esse.	p. 110
Cap. III. Rationes signaque, quibus Aristoteles non igneum esse caelum declarat, et diversa a sublunaribus substantia ipsum donat.	p. 111
Cap. IV. Recte rerum naturam earumque similitudinem dissimilitudinemque ab earum operatione colligendam Aristoteli visum, et si quae assumit vera sint, recte diversae a sublunaribus naturae caelum illi positum esse.	p. 117
Cap. V. Naturam non motus tantum, ut Aristoteli positum est, sed immobilitatis etiam principium esse.	p. 118
Cap. VI. Rationes, quibus Aristoteles probat terrae partium descensum proprium naturalemque esse terrae motum.	p. 121
Cap. VII. Rationem, quae e terrae partium descensu terram natura moveri Aristoteli suadet, infirmam esse. Et terram sui natura immobilem.	p. 122
Cap. VIII. Itidem, et quae e terrae universae quiete.	p. 127
Cap. IX. Praeterea, et quae e descendentis terrae magnitudine et e descensus concitatione.	p. 130
Cap X. Caussae, quibus terrae descensus concitationem Peripatetici attribuunt, et earum nulli attribui posse.	p. 131
Cap. XI. Entium descensum ab ipsorum materia concitari.	p. 134
Cap. XII. Entium descensum a materia delapsum pertaesa concitari.	p. 135
Cap. XIII. Motus a se ipsis diversos et sibi ipsis contrarios male Aristoteli visos esse. Et ab una omnes eademque edi natura et unam omnes eandemque esse operationem.	p. 138
Cap. XIV. Perperam Aristoteli ignis terraeque naturas, in illius illam ad propriam universitatem ascensu, hanc in hujus ad suam descensu, inquisitas.	p. 139
Cap. XV. Si ignis terraeque naturae, in quibus earum operationibus inspiciendae erant, inspectae Aristoteli fuissent, terra penitus caeli contraria, ignis quam simillimus visus esset.	p. 142
Cap. XVI. Perperam Aristoteles e caeli excessu, quo reliqua corpora exsuperat, non igneum id stellasque astruit.	p. 143
Cap. XVII. Signa quae orbes solemque igneum non esse persuaserunt, orbes ea solemque igneum esse manifestant.	p. 146
Cap. XVIII. Caelum igneum esse non sensus modo sed propriae etiam positiones Aristoteli demonstrare poterant.	p. 147
Cap. XIX. Rationes, quibus Peripateticorum nonnulli caelum non propterea moveri quod calidum sit astruunt, reiciuntur.	p. 150
Cap. XX. Quae naturae substantiae formaeque Peripateticis dicuntur, ac nonnullorum rationes quibus calorem et frigus substantias esse negant.	p. 153
Cap. XXI. Non idcirco calorem substantiam non esse, sed accidens, quia accidentium more ad quaedam accedit, et ab iis nihil immutatis recedit.	p. 157
Cap. XXII. Quae calorem frigusque non rerum substantias sed harum organa hi ponentes Peripatetici parum inspexisse videntur. Et calorem ente in quovis juxta proprium perpetuo agere operarique ingenium itaque naturae nullius organum poni posse.	p. 158
Cap. XXIII. Simplicia corpora omnia non aliis a naturis, quarum calor frigusve organa sint, sed uno a calore unove a frigore constituta esse; et eorum condiciones facultatesque omnes unius caloris uniusque frigoris esse.	p. 160
Cap. XXIV. Ad primorum corporum constitutionem substantiam aliam nullam sed calorem modo frigusque Aristoteli allatum esse.	p. 163
Cap. XXV. Itidem et reliquorum entium omnium.	p. 167
Cap. XXVI. Calorem et frigus non propterea substantias non esse, quod mutuo sibi ipsis opponuntur.	p. 171
Cap. XXVII. Neque vero quod intendantur et remittantur magisque suscipiant et minus.	p. 174
Cap. XXVIII. Nec quod sensu percipiantur.	p. 176
Liber tertius	p. 178
Cap. I. Repetuntur complura quae superioribus tradita sunt commentariis. Ponitur summa positionum Aristotelis quae infra sunt expendendae.	p. 178
Cap. II. Rerum principia tria Aristoteli etiam visa esse, contraria agentia duo et materiam unam.	p. 180
Cap. III. Formam contrarii nobilioris loco, privationem vero ignobilioris Aristoteli positam esse.	p. 185
Cap. IV. Aristoteli, rerum omnium principia investiganti, privationem ut ignobile contrarium at ut ens omnino agensque positam esse, vel si ea ad singularum rerum immutationem ut non ente uti videtur.	p. 190
Cap. V. Privatio materiae addita veterum dubitationem Aristoteli diluit.	p. 202
Cap. VI. Tangibilium corporum materiam a duobus tantum detineri primis contrariis Aristoteli omnino placere.	p. 204
Cap. VII. Calor, frigus, siccitas, humiditas quattuor prima corpora Aristoteli constituunt: calor quidem et siccitas igneam, calor et humiditas aërem, frigus et humiditas aquam, frigus et siccitas terram.	p. 207
Cap. VIII. In quibus, agentia primorum corporum principia et ipsa constituens prima corpora, incusandus videtur Aristoteles.	p. 209
Cap. IX. Aristoteles secum pugnans ad primorum corporum constitutionem duplici utitur oppositione.	p. 211
Cap. X. Alteram agentium oppositionem ad primorum corporum constitutionem Aristoteli adiectam esse, quod quattuor supposuerit esse prima corpora; et quattuor si sint, recte id Aristoteli factum esse.	p. 213
Cap. XI. Recte a sensu et esse et quae quotve sint prima corpore habendum Aristoteli visum; at sensum secuto duo tantum, caelum terramque, videri debuisse.	p. 214
Cap. XII. Aristoteles principia omnia activa et passiva invicem oportere esse recte statuens, sui statim oblitus, calori frigorique agendi tantum, humiditati siccitatique patiendi tantum facultatem assignat.	p. 216
Cap. XIII. Humiditatem et siccitatem Aristoteli etiam passivas esse et esse omnino passivas.	p. 218
Cap. XIV. Calori siccitatem coire non posse nec frigori humorem.	p. 222
Cap. XV. Duplicem agentem naturam primorum corporum singulis Aristoteli inditam esse.	p. 226
Cap. XVI. Num quae prima corpora Aristoteli ponuntur, prima sint omnia, in propriis singulorum ipsorum viribus magnitudineque amplius inspiciendum esse.	p. 230
Cap. XVII. Singulis dictis corporibus naturam utramque summam ab Aristotele inditam esse.	p. 231
Cap. XVIII. Terra aquam et aqua aërem majorem, et decuplam omnino terrae aquam, et aquae aërem et terrae aquam superpositam Peripateticis videri.	p. 233
Cap. XIX. Quaenam aquae moles universitas aquae Aristoteli visa sit.	p. 236
Cap. XX. Mare nullis e fontibus oriri; et in eo solo magna stabilisque aquarum moles; et propria natura dulce, tenue et frigidum, sed dulcibus tenuioribusque sui partibus a sole in vapores actis, et calidae amplius siccaeque exhalationis a pluviis delatae commixtione, salsum, crassum et calidum factum et in proprio aquae loco positum esse Aristoteli videtur.	p. 238
Cap. XXI. Mare aquae elementum Aristoteli visum esse.	p. 242
Cap. XXII. Perperam Peripateticos quosdam sentire, qui mare aquae elementum Aristoteli positum esse negant, et tale ei visum esse.	p. 244
Cap. XXIII. Si mare aquae elementum Aristoteli visum sit, non recte aquae elementum positum ei esse.	p. 249
Cap. XXIV. Neque reliquas aquas, super terrae superficiem fluentes aut in ejus cavitatibus occlusas, aquae esse elementum.	p. 253
Cap. XXV. Cogentes rationes, quibus aqua omnis calida esse demonstratur.	p. 254
Cap. XXVI. Aër et ignis nec maxime calidi nec prima corpora Peripateticis videri possunt.	p. 261
Cap. XXVII. Quae, vel ex Aristotele, humida quaeve sicca habenda. Et ex eo ignem summe humidum esse.	p. 263
Cap. XXVIII. Ignem summe terrae oppositum summeque contrarium esse. Et talem ipsi in primis Aristoteli ponendum.	p. 271
Cap. XXIX. E quibus calorem, frigus, humiditatem, siccitatem cum animalium tum entium reliquorum omnium agentia principia, et ignem, aërem, aquam, terram prima corpora et rerum omnium elementa esse colligit Hippocrates.	p. 275
Cap. XXX. E diverso hominis dolore a pluribus eum agentibus naturis constare minime colligitur.	p. 279
Cap. XXXI. Calor frigusque uni eidemque subjecto non erat indendum. Nec frigus, veluti et calor, agens animalium principium ponendum.	p. 281
Cap. XXXII. Nec, quia humiditate siccitateque aucta homo dolet, agentes et ipsas animalium caussas ponere debebat.	p. 283
Cap. XXXIII. Humiditatem siccitatemque, vel si utraque nimis aucta generationem impedit, non propterea agentes hujus caussas ponendas esse.	p. 285
Cap. XXXIV. Morbos, qui frigore in corporibus exsuperante Galeno oriuntur et qui frigoris sensum nobis inferunt et qui calidis rebus laborantibus partibus appositis curantur, a calore ortum habere omnes.	p. 286
Cap. XXXV. Neque e sanguine et e flava atraque bile et e pituita animalia constant, quod perpetuo hi humores in illis insunt.	p. 288
Cap. XXXVI. Neque recte quattuor ex humoribus ac quattuor ex elementis animalia entiaque constituta colligit, quod quae corrumpuntur in illa resolvi videntur.	p. 291
Cap. XXXVII. Annum in quattuor partes male dividit et earum singulis singulorum elementorum naturas attribuit.	p. 293
Cap. XXXVIII. Ad proprias positiones respicienti Aristoteli duo tantum prima corpora, et caelum illa terramque, videri debuisse.	p. 296
Cap. XXXIX. Quattuor dicta corpora mutuo in se ipsa Aristoteli invertuntur omnia; et ex aliis alia fiunt, at promptius quaedam, quaedam vero aegrius.	p. 298
Cap. XL. Dicta corpora, propriis quidem in positionibus concors, at iis, quae eveniunt, discors, invertit, et non quas edunt sed quae juxta ipsius positiones edendae forent, iis assignat actiones.	p. 301
Cap. XLI. E primis corporibus, qua Aristoteli placet ratione sibi ipsis commixtis, reliqua constitui et mixtionem fieri prorsus non posse.	p. 303
Cap. XLII. Rationes, quibus secunda entia e primis corporibus composita esse astruit, infirmas esse.	p. 309
Cap. XLIII. Praeterea, et quibus e primis omnibus secunda componenda esse astruit.	p. 311
Cap. XLIV. Ad mixtorum compositionem neque aërem afferendum esse neque ignem.	p. 317
Cap. XLV. Simplicia eorumque naturas mixtis simul inesse non posse.	p. 319
Cap. XLVI. Inde etiam intelligitur secunda etiam e quattuor primis corporibus simul inexsistentibus non constare, et aquam primum corpus non esse, quod succi multi aqua frigidiores sunt.	p. 322
Liber quartus	p. 324
Cap. I. Summa eorum, quae hactenus scripta sunt ac in hoc commentario scribentur. Obliquam solis lationem rerum efficientem caussam Aristoteli esse.	p. 324
Cap. II. Efficientem rerum caussam perperam inquisitam et perperam obliquae solis lationi assignatam.	p. 326
Cap. III. Agentis rerum principii condiciones non recte Aristoteli conspectas esse: et duplex illud, et solem alterum, alterum vero necessario terram ponendum.	p. 329
Cap. IV. Solem accedentem generationis caussam non esse, nec recedentem corruptionis, ut Aristoteli placet.	p. 331
Cap. V. Num caelum universum et ipse in primis sol a propria substantia calefaciat et moveatur, an aërem commovens calorem faciat et ab immotis motoribus commoveatur, inquirendum, vel satis declaratum.	p. 334
Cap. VI. Stellae omnes et ipse in primis sol, aërem conterens, calorem gignit Aristoteli.	p. 335
Cap. VII. Aërem a sole nullo pacto conteri posse.	p. 337
Cap. VIII. Modi, quibus Aphrodisiaeus atque Averroes aërem a sole conteri ponunt, exponuntur destruunturque.	p. 340
Cap. IX. Calorem a sole, aërem conterente, non fieri: quod, si ita fiat, nulla ejus diversitatis caussa reddi possit. Itaque a solis substantia et a solis luce fieri statuendum esse, a qua manifeste fieri sentitur.	p. 345
Cap. X. Lucem e densis, in quae insilit, resilire, et ad eosdem, ad quos accedit, resilire angulos, et quae subit eadem subire ratione.	p. 350
Cap. XI. Lucem a quibus resilit, et ab iis, quae subit, rectos resilire subireque ad angulos.	p. 353
Cap. XII. Lucem, quae a densis resilit quaeque ea subit, non ab iis nec vero a sole ipso, sed a se ipsa, in illis facta, emanare.	p. 355
Cap. XIII. Lucem a se ipsa et a sui ipsius facie, in supposita superficie facta, rectos ad angulos resilientem, a superficie ad eosdem, ad quos accessit, resilire.	p. 357
Cap. XIV. Diversum a sole calorem fieri, quod ejus lux diversa fiat, copiosa nimirum et exilis.	p. 364
Cap. XV. Calorem non a solis modo motu, sed ab ejus etiam luce fieri, non Aristoteli sed junioribus visum esse Aristotelicis. Modi insuper, quibus non calida lux calefaciendi viribus donata iis videtur.	p. 367
Cap. XVI. Infirmatur Averrois ratio, qua calorem luci abnegat; nec a propria illam natura, sed alia ratione calefaciendi facultatem habere contendit.	p. 372
Cap. XVII. Aliorum opiniones, idem Averroi ponentium, destruuntur. Lucem calidam esse et solis propriam.	p. 377
Cap. XVIII. Aristotelis rationes, quibus quodcumque movetur ab alio moveri suadet.	p. 381
Cap. XIX. Inanes esse positas rationes; quae natura moventur a se ipsis moveri.	p. 384
Cap. XX. A quonam alieno ignis movetur Aristoteli; et non ab eo sed a sua moveri natura.	p. 386
Cap. XXI. Primum movens immobile oportere esse Aristoteles docet.	p. 390
Cap. XXII. Motum quemvis, entis in id, quod potestate est, immutationem, actum esse, et eandem, quae generationi alterationique, motui etiam ad locum congruere rationem Aristoteli visum esse; et perperam utrumque.	p. 392
Cap. XXIII. Minus etiam eandem, quae generationi alterationique, motui ad locum congruere rationem, quod corpora singola ad sua loca, in quibus ex imperfectis perfecta fiunt, ab illo ferantur.	p. 400
Cap. XXIV. Caelum animalium ritu ex anima corporeque, ut e distinctis rebus, constare, et ob alicujus appetitum moveri Peripateticis videtur: et perperam utrumque.	p. 403
Cap. XXV. Deum optimum maximum uni includens Aristoteles orbi movendique tantum munus ei attribuens, iners, ne dicam impium, deprehenditur.	p. 410
Cap. XXVI. Perperam Aristoteles, aeternum ut sit caelum aeternoque et regulari moveatur motu, incorporeum immutabileque ens ei indit.	p. 415
Cap. XXVII. Rationes, quibus Aristoteles mundum ingenitum aeternumque fuisse astruit.	p. 417
Cap. XXVIII. Perperam Aristoteli in entium, quae a sole generantur, generationis modo, num mundus ingenitus an a Deo factus sit inquisitum collectumque fuisse; et in illius constructione inquirendum id esse.	p. 418
Cap. XXIX. Mundum a Deo optimo maximo et non ab aeterno, sed suo in tempore creatum esse.	p. 421
Liber quintus	p. 426
Cap. I. Animalium plantarumque	p. 426
Cap. II. Aliam a spiritu, e semine educto, hominibus substantiam inesse, ipso a Deo creatam et singulis infusam.	p. 428
Cap. III. Animam, a Deo in singulos homines immissam, spiritus, e semine educti, et corporis universi formam et incorpoream immortalemque esse.	p. 430
Cap. IV. Quomodo anima, e semine educta, corpori insit manifestum ut fiat, corporis speciem et animalis actiones passionesque et operationes inspiciendas esse.	p. 434
Cap. V. Animal non unum idemque ens esse, sed e rebus multis compositum, nec e manifestis modo, sed e spiritu itidem, nervoso in genere contento. Et illarum singulas a reliquis omnibus agendi patiendique et operandi facultatibus, tum et dispositione specieque differre.	p. 435
Cap. VI. Animam, e semine eductam, nec unam universi animalis corporis nec vero diversas illius portiones diversarum hujus partium formas esse.	p. 442
Cap. VII. Num anima, superius dicta, corporis forma sit exquisitius et quibus inspiciendum sit in rebus.	p. 445
Cap. VIII. Quae et quibus cum in externis tum et internis corporis partibus animal sentit.	p. 448
Cap. IX. Passionis immutationisque, quae singulis in partibus a sensilium viribus fit, sensum, dilatationis constrictionisque sensum esse; et ab utraque, moderata dum est blandaque, propterea voluptate animam, e semine eductam, affici, quod in utraque ad motum agitur.	p. 450
Cap. X. Sentientem animam nec sensoriorum nec viscerum nec nervosi generis naturam, sed spiritum omnino esse, nervoso generi inexsistentem.	p. 453
Cap. XI. Nervosum genus ita constructum esse universum, ut quae in singulis ejus portionibus spiritui percipienda erant et in ipsis percipiuntur, optime percipi possint omnia.	p. 457
Cap. XII. Principem spiritus portionem ejusque veluti universitatem, quod factum videtur, in cerebri ventriculis locandam fuisse.	p. 460
Cap. XIII. Qualem esse oportet, quae animalis corpus commovet, substantiam, et spiritum omnino eam esse, nervoso generi inexsistentem.	p. 466
Cap. XIV. Spiritus portiones omnes universitatis arbitrio et ab ipsa omnino moveri universitate.	p. 469
Cap. XV. Quomodo spiritus corpus commovet.	p. 473
Cap. XVI. Quomodo spiritus succos, vasis inexsistentes, e quavis ipsorum parte in quamvis agit.	p. 474
Cap. XVII. Rationes, quibus Aristoteles motivam animam incorpoream statuit atque immotam, exponuntur reiciunturque.	p. 477
Cap. XVIII. Mobilia entia omnia ad motum edendum immoto externo, animalia vero interno etiam Aristoteli opus habent.	p. 480
Cap. XIX. Mobilia entia ad motum edendum immoto nullo opus habere.	p. 483
Cap. XX. Quomodo animalium corpora ab anima Aristoteli moventur.	p. 487
Cap. XXI. Si vera sit Aristotelis ratiocinatio, animalium motum non animae, sed calori frigorique, vel spiritus potius nervorumque incremento decrementoque tribuendum esse; at vanam omnino falsamque illam esse, utpote quae nervos a corde exoriri supponat.	p. 491
Cap. XXII. Ab incorporea immotaque anima	p. 493
Cap. XXIII. Ut calor et frigus ab uno animae appetitu in corde fiant et nervi ab iis extendantur contrahanturque, non tamen propterea animalia moveri posse neque vero eorum partes per se, nervis solutis laxatisque.	p. 495
Cap. XXIV. Nec, si aucto imminutoque spiritu et nervis extensis contractisque animalia moveantur, motus omnis ejusque diversitatis rationem Aristoteli explicatam esse.	p. 497
Cap. XXV. Modicam principii immutationem ad motuum diversitatem satis esse non posse.	p. 499
Cap. XXVI. Motivae animae vim uno in corde Aristoteli collocari.	p. 500
Cap. XXVII. Animam, e semine eductam, non uno in corde, sed in nervoso genere universo inhabitare.	p. 502
Cap. XXVIII. Spiritum, in cerebri ventriculis et in nervoso genere contentum, animae, e semine eductae, substantiam esse mors declarat, quae crasso aëre ventriculos subeunte et insignibus nervis offensis statim consequitur.	p. 506
Cap. XXIX. Idem et mors declarat, quae, dicta anima vehementer affecta, sequitur, nulla corporis parte oblisa.	p. 510
Cap. XXX. Temporarii itidem interitus, apoplexia, animae deliquia et somnus, idem declarant.	p. 513
Cap. XXXI. Quae in variis animae affectionibus animalibus eveniunt, animam, e semine eductam, aliud a corpore et corpoream mobilemque esse declarant; et cur, quae in timore iracundiaque et verecundia eveniunt, eveniant.	p. 515
Cap. XXXII. Cur corpori eveniunt quae, maerore aut laetitia affecta hujusmodi anima, evenire apparent.	p. 518
Cap. XXXIII. Unam modo eandemque animam corporis universi, diversas modo animae partes diversarum corporis partium formas esse, modo vero uni cordi animam inexsistere omnem Aristoteli visum est.	p. 520
Cap. XXXIV. Animam, e semine eductam, unam eandemque corpori universo et cuilibet ejus parti, ut propriam formam, indi non posse.	p. 525
Cap. XXXV. Minus etiam certas illius animae portiones certis corporis partibus, ut earum formas, indi posse.	p. 527
Cap. XXXVI. Minus etiam uni cordi, ut propriam ejus formam, dictam animam indi posse.	p. 533
Cap. XXXVII. Sentientem imaginantemque et intelligentem animam prorsus incorporeas nullique inhaerere subjecto Peripateticis visas esse.	p. 534
Cap. XXXVIII. Nihil obstare Aristotelis rationes, quin anima sensitiva corporea poni possit, et vel Peripateticis ipsis ipsique Aristoteli corpoream eam videri.	p. 537
Cap. XXXIX. Prave phantasiam incorpoream impartibilemque Peripateticis positam esse.	p. 544
Cap. XL. Itidem, et rationalem.	p. 546
Cap. XLI. Corpus animae organum, quale esse ejus species declarat, ponendum esse, vel si ad operationes quasdam edendas inutile animae sit et incommodum.	p. 549
Liber sextus	p. 551
Cap. I. Albas exsanguesque animalis partes prius quam sanguineas efformari, et illas e masculino femineoque semine, has e femineo sanguine, ab uteri calore immutatis, constitui.	p. 551
Cap. II. Quae sanguinis, quae seminis natura dispositiaque, et quae uteri vires ac situs.	p. 554
Cap. III - Quomodo semen in albas exsanguesque res agitur et cerebri ventriculi fiunt.	p. 556
Cap. IV. Quomodo viscera et carnosum constituatur genus.	p. 559
Cap. V. Cur spiritus nervoso generi indendus, carnosum huic circumponendum, et venae huic arteriaeque intertexendae, et sanguine eae replendae, et osseum genus omnibus subiciendum fuit.	p. 561
Cap. VI. Cur corpori jecur indendum et e sanguine constituendum est.	p. 566
Cap. VII. Et cur ventriculus venterque, et qualis uterque est, faciendus.	p. 568
Cap. VIII. Cur cor etiam pulmoque corpori indendus; et qualis est uterque constituendus; et cur aër inspirandus.	p. 573
Cap. IX. Cur vesica fellea et lien renesque corpori indendi fuere.	p. 576
Cap. X. Cum etiam et vasa, et variis ea intertexta fibris.	p. 579
Cap. XI. Quomodo spiritus, oesophagi ventriculique et ventris fibris inexsistens, cibos in ventriculum attrahit, et in chilum ibi actos in ventrem demittit, et tenuiorem chili partem in jecur attrahit, crassiorem foras eicit.	p. 583
Cap. XII. Quomodo e jecinore spiritus, lienis venis vesicaeque felleae fibris inexsistens, bilem hic amaram, ille vero acidam attrahit; et cur uterque hos attrahit succos; quibusve reficiatur rebus.	p. 585
Cap. XIII. Quomodo spiritus, venarum fibris inexsistens, sanguinem in illas attrahit omnes, et in res agit, e quibus et ipse et carnosum nervosumque et osseum genus reficitur foveturque.	p. 586
Cap. XIV. - Sanguis, ad cor delatus ampliusque ibi concoctus, et in easdem, in quas in venis visus est, in arteriis itidem actus res, eosdem praestat usus; et spiritus amplius universitatem, in cerebri ventriculis inhabitantem, reficit.	p. 589
Cap. XV. Quomodo fluores, in quos sanguis semenque in venis arteriisque liquatur, ex iis elapsi in carnosum nervosumque et osseum etiam genus illabantur.	p. 591
Cap. XVI. Cur non perpetuo, et dum augetur non aeque animal augetur.	p. 593
Cap. XVII. Cur eadem partium singularum, itaque et animalis universi, remanet forma; et illarum nullam eandem remanere augerique. Itaque partium incrementum in similes, at grandiores, immutationem videri posse.	p. 600
Cap. XVIII. Cur animal in masculum feminamque dividendum fuit.	p. 602
Cap. XIX. Cur membrum genitale et masculo et feminae, quale datum videtur, dandum fuit; quove modo semen et tanta cum voluptate tantaque emittunt vi.	p. 605
Cap. XX. Cur non mulier quaevis et cuivis commixta viro nec usquequaque concipit. Et igneum calorem ab animalium solisque calore diversum non esse.	p. 607
Cap. XXI. Quomodo animalia, quae sponte oriuntur, constituantur.	p. 610
Cap. XXII. Quae constituta sunt animalia, optime constituta esse omnia, et quae materiae necessitate eveniunt, melioris gratia facta videri posse.	p. 613
Cap. XXIII. Perfectiora animalia e terra a sole immutata constitui non posse.	p. 616
Cap. XXIV. Ut plantarum constitutio innotescat, num ipsarum corpori ut propriae materiae an ut tegumento organoque anima insit, inquirendum: et quibus inquirendum est in rebus.	p. 617
Cap. XXV. Plantarum partes, actiones, passiones operationesque a quo praecipue sole quave e terra enascantur.	p. 619
Cap. XXVI. Plantarum corpori animam, ut proprio tegumento organoque, inesse; et spiritum esse illum paulo, quam qui animalibus inest, crassiorem.	p. 620
Cap. XXVII. Quomodo constituuntur plantae.	p. 622
Cap. XXVIII. Terram ipsam in ipsas agi plantas, minime in vapores actam prius, ut Peripateticis placere videtur.	p. 625
Cap. XXIX. Quae plantis enascentibus fetumque procreantibus et occidentibus eveniunt.	p. 626
Cap. XXX. Cur quae plantis evenire visa sunt eveniant.	p. 627
Cap. XXXI. - Testes, quibus adjecti sunt, non ut necessarios, sed melioris gratia Aristoteli adjectos esse; et semen nulla testium opera in viviparis coitus tempore confici.	p. 630
Cap. XXXII. Quid Aristoteli semen sit; et feminis non aliud a sanguine menstruo semen confici; et materiam modo ad generationem a femina conferri.	p. 633
Cap. XXXIII. Masculinum semen nulla Aristoteli fetus pars fit, sed vis, in eo contenta, menstrua movet et in animal agit.	p. 636
Cap. XXXIV. Meatum seminarium testes subire; et in testibus absolvi semen minimeque coitus tempore, sed praeparatum inesse; nec excrementum videri posse semen.	p. 639
Cap. XXXV. Non menstruum sanguinem, sed humididatem, quam coëuntes feminae emittunt, femineum esse semen.	p. 643
Cap. XXXVI. Masculinum semen non agens modo principium, ut Aristoteli placet, ad fetus constitutionem afferre, sed ex eo albas exsanguesque animalis partes constitui omnes.	p. 645
Cap. XXXVII. - Anima, masculino semini inexsistens, vel pater potius, qui eam conficit, fetum Aristoteli constituit.	p. 650
Cap. XXXVIII. Fetum ab anima, masculino semini inexsistente, constitui non posse.	p. 651
Cap. XXXIX. Generativa anima, semini inexsistens, calore et frigore, ut organis, usa, e sanguine menstruo singulas fetus partes Aristoteli constituit; et cor ante alias omnes, aliarum principium.	p. 654
Cap. XL. Sanguinem menstruum a substantia, semini inexsistente, in animalis partes agi non posse; nec cor primum sed nervosum constitui genus; et uteri calorem fetus opificem esse.	p. 657
Liber septimus	p. 662
Cap. I. Inquirendum esse quomodo anima sentit et quomodo intelligit et quomodo bona vel prava fit.	p. 662
Cap. II. Quae et quomodo sentit spiritus, et quid sit sensus.	p. 663
Cap. III. Quid sit voluptas et quid dolor; et cur quove modo ab iis, quae sentit, illorum altero afficitur spiritus.	p. 665
Cap. IV. Modum, quo ab iis, quae sentit, spiritus voluptate afficiatur, diligentius inquirendum; et quibus conspiciendus est in rebus.	p. 667
Cap. V. In rerum sensu, a quibus propriae naturae non restituitur spiritus, propterea voluptate eum affici, quod, dum ab iis patitur immutaturque, ad motum, ad propriam scilicet agitur operationem.	p. 669
Cap. VI. Qualis sit anima sensitiva et quomodo Aristotelis sentiat.	p. 672
Cap. VII. Animam non quomodo Aristoteli placet sentire.	p. 673
Cap. VIII. Non ea tantum, quae universo in corpore percipiuntur, ab anima contingente contactaque et tactu omnino percipi, sed magis etiam quae in lingua, naribus oculisque sentiuntur; et sensus omnino omnes, uno auditu excepto, tactus esse.	p. 676
Cap. IX. Quae universo in corpore sentiuntur.	p. 677
Cap. X. Quae in lingua sentiuntur et quid sit sapor.	p. 679
Cap. XI. Quomodo anima sapores Aristoteli sentiat et in quibus is illum explicans incusandus videri potest.	p. 682
Cap. XII. Saporum materiam aquae humiditatem, efficientem caussam terrae siccitatem, et dulcem amarumque illorum extremos esse, reliquos ex his sibi ipsis commixtis Aristoteli fieri et horum medios esse videri.	p. 684
Cap. XIII. Rerum omnium opificis Dei potentiam aemulatus, et rerum naturae sibique ipsi contrarius, ex aqua terraque, insipida utraque, sapores constituit Aristoteles.	p. 685
Cap. XIV. Dulcem amarumque saporum extremos non esse minimeque ex iis reliquos componi.	p. 690
Cap. XV. Quid sit odor, et quomodo spiritus eum percipit et cur tanta ab eo voluptate afficiatur molestiave.	p. 691
Cap. XVI. Sicci sapidi natura, aquae aërisque humiditati indita, odores exoriri Aristoteli visum esse, et perperam prorsus; et caloris ipsos etiam actiones esse.	p. 694
Cap. XVII. Visionis ratio manifesta ut fiat, lucis ingenium actionemque et passionem inspiciendam esse.	p. 695
Cap. XVIII. Cap. XVIII. - Lucem quamvis et ubivis factam e quovis sui ipsius puncto quaqueversus sese effundere, et coloribus, quos attingit, colorari omnibus.	p. 697
Cap. XIX. Una luce conspecta, rerum omnium colores imaginesque spectari posse, et quomodo illa spiritui spectetur.	p. 699
Cap. XX. Oculi constructio.	p. 701
Cap. XXI. Oculorum humoribus tunicisque, quae proxime eos continent, spiritum inesse.	p. 702
Cap. XXII. Cap. XXII. - Visionem non universo in oculo sed una modo in ejus parte et in qua fieri existimandum sit.	p. 703
Cap. XXIII. Quomodo eo omnia in situ, in quo nobis opposita sunt, spectantur.	p. 708
Cap. XXIV. Quomodo majora quae sunt majora, et propinquiora remotioribus ampliora, eaque propemodum, qua sunt, singula magnitudine donata apparent.	p. 710
Cap. XXV. Quomodo spatium quod inter res, quae spectantur, et nos, et quod ipsas inter est res, earumque inaequalitatem intuetur spiritus.	p. 712
Cap. XXVI. Quomodo motum mansionemque, tum numerum intuetur spiritus; et nec figuras nec magnitudines nec numerum nec motum propria esse visus objecta; et quomodo ea sentiunt reliqui sensus.	p. 714
Cap. XXVII. Quae lux et cur spiritum oblectat quaeve molestia afficit, et cur tenebrae spiritum offendunt; et quae alia spectantur, cur aut jucunda aut molesta sunt.	p. 715
Cap. XXVIII. Visio, spiritu ex oculis egresso et aëre, qui inter res quae spectantur spiritumque medius est, a spiritu inalterato, sentiendique facultate et spiritus omnino natura donato, Galeno fit.	p. 718
Cap. XXIX. Visionem quomodo Galeno placet fieri non posse.	p. 720
Cap. XXX. Colorem proprium visus sensile Aristoteli esse, et non contactu sed transpicui intermedii opera visum movere; et proprii id coloris expers esse; et transpicuitatem colorum materiam et colorem transpicui terminati extremum esse.	p. 723
Cap. XXXI. Non colorem sed lucem proprium esse visus sensile.	p. 724
Cap. XXXII. Aërem et aquam nequaquam coloris expertes esse, nec esse omnino oportere, quo colores suscipiant deferantque.	p. 727
Cap. XXXIII. Colorum materiam non transpicuitatem tenuitatemque, sed materiam esse omnem, qua vis ea dispositione donata sit.	p. 729
Cap. XXXIV. Auditum spiritu ab externo aëre commoto fieri, et sonos omnino omnes aëris motus esse, horumque perceptionem sonorum esse perceptiones.	p. 730
Cap. XXXV. Animalium itidem voces aëris motus esse, earumque differentias omnes juxta diversam exspirati aëris tenuitatem arteriarumque, per quas exspiratur, dispositionem magnitudinemque, et exspirantis animae voluntatem viresque fieri.	p. 733
Cap. XXXVI. Sonorum perceptionem motuum, quibus ab externo aëre spiritus in ventriculis commovetur, perceptionem omnino esse et ex iis, quae dicta sunt, et ex aurium constructione patere.	p. 734
Cap. XXXVII. Modo, qui expositus est, Aristoteli itidem sonos auditumque fieri visum esse.	p. 736
Cap. XXXVIII. Cur soni spiritum oblectant, et cur novi amplius, et cur diversi simul editi at non valde a se ipsis dissidentes, et cur minores tardioresque.	p. 736
Cap. XXXIX. Quomodo sonorum quantitatem et distantiam percipiat spiritus.	p. 739
Liber octavus	p. 741
Cap. I. Spiritum rerum, quas sentit, similitudinem diversitatemque sentire; et quae idem agunt, ut unum, quae vero diversa, ut diversa sentire.	p. 741
Cap. II. Spiritum quae sentit imaginari memorarique et reminisci.	p. 742
Cap. III. Rerum, quarum conditio quaepiam manifesta, reliquae occultae sunt, has itidem iis sentire spiritum in rebus, quibus illa inest et quae totae perceptae sunt; quod intelligere dicitur.	p. 743
Cap. IV. Scientiarum omnium et geometriae ipsius principia a sensu haberi vel proxima eorum, quae sensu percepta sunt, similitudine, et conclusiones omnes ex iis pendere.	p. 748
Cap. V. Conclusiones naturales in eo mathematicis praestare, quod hae a signo omnes, illae vero a propriis caussis propriisque manant principiis.	p. 751
Cap. VI. Cur defatigatur dum intelligit spiritus, et cur obliviscitur, et cur decipitur; et intellectionem, vel si substantiae est a Deo in nos immissae, at spiritus omnino ope ac ministerio, ei illam indi.	p. 752
Cap. VII. Diversam videri cognitionem, quod diversa comparatur similitudine.	p. 754
Cap. VIII. Rationes, quae Peripateticos impulere, ut sentientem intelligentemque animam diversae ponerent substantiae, et utramque earum, si quidem substantiae unius facerent, at multis donarent facultatibus.	p. 756
Cap. IX. Quoniam, quae cognoscit homo, differre ea inter se eorumque dignoscit differentias, propterea una eademque substantia omnia Aristoteli percipiat necesse est.	p. 760
Cap. X. Sentientem substantiam imaginanti eamdem esse, et inanes esse Peripateticorum rationes contrarium astruentes.	p. 761
Cap. XI. Minime intellectum, a sensu diversum, homini indendum Aristoteli fuisse, qui universale constituat intelligatque; nam ipsimet Aristoteli et sensus universale componit percipitque, et intellectus singulare intelligit.	p. 765
Cap. XII. Rationes, quibus universale a sensu confici et a sensu percipi Peripatetici negant, reiciuntur, et a sensu utrumque operari declaratur.	p. 768
Cap. XIII. Non propterea intellectus a sensu diversus ponendus Aristoteli fuit, quod si singulare intelligit, non propria id vi sed sensus ope intelligit.	p. 772
Cap. XIV. Substantiam, quae sentit in homine, ratiocinari; et animalia reliqua ratiocinationis non prorsus expertia esse.	p. 774
Cap. XV. Animam, a Deo optimo maximo creatam et singulis hominibus infusam, universo quidem singulorum corpore, at spiritui praecipue, ut propriam formam inditam esse; itaque substantiam, quae in homine ratiocinatur, non unam simplicemque esse, sed ex anima, a Deo creata, et e spiritu, e semine educto, compositam esse; et facultatem ignotas rerum conditiones ex earum similitudine, quae in ente penitus noto conspectae sunt, cognoscendi, non ratiocinandi intelligendique, sed existimandi vel commemorandi potius appellandam esse.	p. 777
Cap. XVI. Substantiam, quae ratiocinatur, nequaquam a sentiente diversam ponendam esse, quod quae ratiocinatur ab alio ad aliud transit, quae vero sentit haeret.	p. 781
Cap. XVII. Imaginantem intelligenti et sibi ipsi intelligentem omnem eamdem esse; diversa autem imaginanti atque intelligenti et intelligenti etiam ipsi evenire, quod res diverso modo animae expositas et non eumdem tractant in usum.	p. 783
Cap. XVIII. Sui oblitum Aristotelem imaginationem homini inditam statuere, ut, intellectu vel passionibus vel morbis vel somno oppresso, illa hominem regeret; ab unaque omnino substantia perpetuo homines gubernari.	p. 786
Cap. XIX. Intellectum Aristoteli potentia esse; et ubi intelligit, pati, at non corruptivam passionem sed perfectivam potius; nullamque ipsum propriam formam sortitum, nec ens actu nec corpus omnino esse nec corpore pro organo uti, sed potentiam modo aptitudinemque ad formas suscipiendas et formarum omnino esse locum.	p. 788
Cap. XX. Si intellectio formarum susceptione, ut Aristoteli videtur, fiat, recte propria forma carere et a formis, quas suscipit, non pati sed perfici visus sit; at corporeus omnino minimeque sensui dissimilis ponendus sit.	p. 790
Cap. XXI. Animam nec sentire nec intelligere quod formas suscipiat, sed quod ab eis patiatur immuteturque; et propterea et perfectam et maxime patibilem ponendam esse; et quomodo sentiens intelligensque oblectetur perficiaturque.	p. 794
Cap. XXII. Intellectum potentia actu is facit, qui actu est perfectusque; et qui quae ille fieri potest, facere ipse illum potest omnia; multoque, quam ille, hunc separabilem immixtumque et impatibilem esse magis.	p. 796
Cap. XXIII. Nec intellectum agentem, nec formas a sensu perceptas et ab agente materiae conditionibus exutas, nec harum similes ab his ex intellectu potentia eductas ejus formas fieri.	p. 797
Cap. XXIV. Intellectui potentia agentem, ut propriam formam, accedere Aristoteli visum esse; et humanam animam propria natura intelligentem non esse.	p. 800
Cap. XXV. Nequaquam, ut Peripateticorum nonnullis placet, propterea intellectum, dum intelligit, defatigari et oblivisci decipique, quod in hominum corpus illapsus veluti in soporem deiciatur.	p. 802
Cap. XXVI. Explicandum itidem Peripateticis esse unusne sit intellectus uterque an plures. Et illorum nonnullis, ab his forte incommodis reiectis, non intellectum sed cogitativam substantiam hominis formam positam esse.	p. 804
Cap. XXVII. Vel si cogitativa hominis sit forma, idem tamen intelligere hominibus sit omnibus; et cogitativam nusquam Aristoteli conspectam fuisse.	p. 806
Cap. XXVIII. Vel si hominibus singulis singuli insint intellectus agentes, illorum tamen intelligentiae discriminis caussam Peripateticis reddi minime posse; nobis vero manifestissimam eam esse.	p. 808
Cap. XXIX. Spiritus calore inter se tenuitateque et puritate differre nitoreque, et quibus horum exsuperans ad intelligendum aptior ineptiorve sit.	p. 809
Cap. XXX. Qui calidus est non perpetuo et tenuem etiam purumque esse spiritum, et qualis esse possit inquirendum. At prius quibus reficitur e rebus.	p. 812
Cap. XXXI. E quibus et a quibus reficitur spiritus.	p. 812
Cap. XXXII. Qui calor quam tenuitatem quamve puram et e quali educat re.	p. 818
Cap. XXXIII. Quibus in terris quibusque in corporibus moderate calidi, tenues, purique, et calidiores tenuioresque et impuriores, tum et calidi, crassique et impuri spiritus fiant; et fieri hos omnes posse; minime vero calidos crassosque et puros.	p. 819
Cap. XXXIV. Et in quibus frigidi, crassi impurique; tum et frigidi, tenues purique; et fieri utrosque hos; at non crassos simul purosque, nec tenues impurosque.	p. 822
Cap. XXXV. Spiritus inter se copia itidem, tum et capitis ventriculorumque, in quibus continetur, magnitudine figuraque differre.	p. 823
Cap. XXXVI. Non intelligentia modo spiritus inter se differre, quod calore tenuitateque et puritate differant, sed moribus etiam et bonitate pravitateque, virtutibus nimirum vitiisque.	p. 825
Liber nonus	p. 826
Cap. I. Passiones, quibus ab iis, quae sentit et quae intelligit, afficitur spiritus, tum et mensuram, qua, ut bonum, cujus gratia afficitur operaturque, consequatur bonusque ipse sit, affici operarique oportet, inquirendas ac inquirendam esse.	p. 826
Cap. II. Spiritum, ut proprium supremumque bonum, sui ipsius conservationem appetere; reliqua, quae appetit, bona illius omnino gratia appetere omnia.	p. 828
Cap. III. A quibus afficitur commoveturque spiritus.	p. 831
Cap. IV. Affectuum operationumque, quae juxta affectus eduntur, mensuram spiritus conservationem oportere esse. Et virtutes spiritus facultates esse, quae eo usque afficiuntur operanturque quo usque ut conservetur spiritus affici operarique oportet; vitia contra quae magis minusve.	p. 834
Cap. V. Virtutum numerum e facultatum, quae afficiuntur operanturque, numero habendum esse; et quae facultas, quae virtus sit.	p. 836
Cap. VI. De Sapientia.	p. 840
Cap. VII. De Insipientia.	p. 844
Cap. VIII. De Sollertia et vitiis ei oppositis.	p. 845
Cap. IX. De Liberalitate et vitiis ei oppositis.	p. 846
Cap. X. De Sobrietate et Castitate et vitiis eis oppositis.	p. 848
Cap. XI. De Fortitudine et vitiis ei oppositis.	p. 849
Cap. XII. De Justitia et vitiis ei oppositis.	p. 852
Cap. XIII. De Veritate et Mendacio.	p. 854
Cap. XIV. Virtutem, quae hominum familiaritatem convictumque et benevolentiam procurat, Humanitatem dici, et in Beneficentiam, Gratitudinem, Aequabilitatem, Hilaritatemque et Mansuetudinem dividi posse.	p. 855
Cap. XV. De Beneficientia vitiisque ei oppositis.	p. 857
Cap. XVI. De Gratitudine vitiisque ei oppositis.	p. 858
Cap. XVII. De Aequabilitate et vitiis ei oppositis.	p. 860
Cap. XVIII. De Hilaritate et vitiis ei oppositis.	p. 861
Cap. XIX. De Mansuetudine et vitiis ei oppositis.	p. 862
Cap. XX. De Benignitate et vitiis ei oppositis.	p. 863
Cap. XXI. De Aemulatione et vitiis ei oppositis.	p. 865
Cap. XXII. De Sublimitate et vitiis ei oppositis.	p. 867
Cap. XXIII. Animae operationem juxta virtutem supremum hominis bonum Aristoteli positam; et perperam id factum esse.	p. 871
Cap. XXIV. Animam Aristoteli in rationalem irrationalemque divisam esse.	p. 873
Cap. XXV. Animam ejusque virtutem non recte in rationalem irrationalemque Aristoteli divisam esse; et animae facultates, si quidem plures sunt, rationales omnino esse omnes.	p. 874
Cap. XXVI. Rationales virtutes disciplina, morales consuetudine comparari Aristoteli videntur.	p. 877
Cap. XXVII. Quae entis cuiusvis conditio entis virtus ponenda; et quae virtutes animae natura, quae vero disciplina consuetudineve comparatae dicendae sunt.	p. 878
Cap. XXVIII. Quae entia bona et quae ipsorum facultates operationesque probae.	p. 880
Cap. XXIX. Entium virtutem eorum esse puritatem, itaque animae virtutes natura inesse; at diligentius id inquiri oportere.	p. 882
Cap. XXX. Facultates, quae animae insunt, bonas pravasve natura esse; et sentientis intelligentisque virtutem natura prorsus animae inesse; et cognitionem etiam omnem magis natura quam experientia comparari.	p. 883
Cap. XXXI. Appetentis virtutem vitiumque natura.	p. 885
Cap. XXXII. Moventis itidem.	p. 889
Cap. XXXIII. Reiciuntur Aristotelis rationes, quibus appetentis virtutes consuetudine comparari declarat.	p. 891
Cap. XXXIV. Virtutes vitiaque non habitus, ut Aristoteli placet, sed facultates esse, recte illas, has vero prave proprium munus obeuntes.	p. 893
Cap. XXXV. Virtutum nec scopum nec numerum recte ab Aristotele positum esse.	p. 900